لَیلَةُ القَدرِ خَیرٌ مِن‌ أَلف‌ِ شَهرٍ

شب بیست و یکم ماه رمضان که احتمال شب قدر بودن آن وجود دارد و این شب آنقدر نزد خداوند متعال از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است که آن را برتر از هزار ماه بیان فرموده است. همچنین امام صادق (ع) در حدیثی می‌فرماید حقیقت شب قدر، حضرت زهراء (س) هستند و اگر کسی به ایشان معرفت پیدا کند، شب قدر را درک کرده است «مَنْ عَرَفَ فَاطِمَهَ حَقَّ مَعْرِفَتِهَا فَقَدْ اَدْرَکَ لَیْلَهَ القَدْرِ».

به همین مناسبت، به اعمال توصیه شده برای این شب مندرج در کتاب مفاتیح الجنان اشاره می‌کنیم:

*****

* اعمال مخصوص شب بیست و یکم ماه رمضان

• 1) لعن بر قاتل امیرالمومنین(ع): گفتن صد بار ذکر "اللهم العن قتله امیرالمومنین"

• 2) زیارت امیرالمومنین (ع)

• 3) خواندن دعای زیر:

اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اقْسِمْ لِی حِلْما یَسُدُّ عَنِّی بَابَ الْجَهْلِ وَ هُدًی تَمُنُّ بِهِ عَلَیَّ مِنْ کُلِّ ضَلالَهٍ وَ غِنًی تَسُدُّ بِهِ عَنِّی بَابَ کُلِّ فَقْرٍ وَ قُوَّهً تَرُدُّ بِهَا عَنِّی کُلَّ ضَعْفٍ وَ عِزّاً تُکْرِمُنِی بِهِ عَنْ کُلِّ ذُلٍّ وَ رِفْعَهً تَرْفَعُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ ضَعَهٍ وَ اَمْناً تَرُدُّ بِهِ عَنِّی کُلَّ خَوْفٍ وَ عَافِیَهً تَسْتُرُنِی بِهَا عَنْ کُلِّ بَلاءٍ وَ عِلْما تَفْتَحُ لِی بِهِ کُلَّ یَقِینٍ وَ یَقِینا تُذْهِبُ بِهِ عَنِّی کُلَّ شَکٍّ وَ دُعَاءً تَبْسُطُ لِی بِهِ الْاِجَابَهَ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ وَ فِی هَذِهِ السَّاعَهِ السَّاعَهِ السَّاعَهِ السَّاعَهِ یَا کَرِیمُ وَ خَوْفا تَنْشُرُ [تُیَسِّرُ] لِی بِهِ کُلَّ رَحْمَهٍ وَ عِصْمَهً تَحُولُ بِهَا بَیْنِی وَ بَیْنَ الذُّنُوبِ حَتَّی اُفْلِحَ بِهَا عِنْدَ الْمَعْصُومِینَ عِنْدَکَ بِرَحْمَتِکَ یَا اَرْحَمَ الرَّاحِمِینَ

خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آن چنان بردباری روزی من گردان که در نادانی را به روی من ببندد، و هدایتی که رهیدن از هر گمراهی را به وسیله آن بر من منت نهی، و ثروتی که در هر فقری را به سبب آن بر من ببندی، و نیرویی که به آن هرگونه ضعفی را از من برگیری، و عزّتی که مرا به آن از هر خواری اکرام نمایی، و مرتبه بلندی که مرا به آن از هر افتادنی بلند گردانی، و امنیتی که به آن هر ترسی را از من دور کنی، و سلامتی کاملی که مرا به آن از هر بلایی بپوشانی، و دانشی که به آن در هر یقینی را به رویم بگشایی، و یقینی که به آن هر شکی را از من برطرف کنی، و دعایی که به آن سفره اجابت را در امشب و در این ساعت بگسترانی همین ساعت، همین ساعت، همین ساعت ای کریم، و ترسی که به آن هرگونه رحمتی را برایم پخش کن، و بازدارنده ای که بین من و گناهانم پرده شود، تا به سبب آن نزد معصومین به درگاهت رستگار شوم، به حق مهربانی‌ات ای مهربان ترین مهربانان.

روایت شده که در شب بیست و یکم حمّاد بن عثمان بر حضرت صادق علیه‌السلام وارد شد حضرت سوال کرد که غسل کرده ای عرض کرد بلی فدایت شوم پس حضرت حصیری طلبید و حمّاد را نزدیک خود طلبید و مشغول نماز شد و پیوسته آن حضرت نماز خواند و حمّاد نیز خود را به آن حضرت چسبانیده بود و نماز می‌خواند تا از نمازهای خویش فارغ شدند پس آن حضرت دعا کرد و حمّاد آمین گفت تا صبح طلوع کرد آن جناب اذان و اقامه گفت و بعض از غِلْمان خود را طلبید و پیش ایستاد و نماز صبح خواند در رکعت اوّل حمد و قدر و در دویّم حمد و توحید خواند و بعد از نماز مشغول به تسبیح و تحمید و تقدیس و ثنای بر خدا و صلوات بر پیغمبر صلی الله علیه وآله و دعا برای مومنین و مومنات و مسلمین و مسلمات شد، پس سر به سجده نهاد و مقدار یک ساعت به جز نفس چیزی از آن جناب شنیده نشد، پس از آن این دعا را خواند لا اِلهَ اِلاَّ اَنْتَ مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ وَ الْاَبْصارِ تا آخر دعا که در اقبالست و شیخ کلینی روایت کرده که حضرت باقر علیه‌السلام در شب بیست و یکم و بیست و سیّم دعا می‌خواند تا نیمه شب و بعد از آن شروع می‌کرد به نماز خواندن و بدانکه در هر شب از شب‌های این دهه غسل مستحب است و روایت شده که حضرت رسول صلی الله علیه وآله در هر شب این دهه غسل می‌کرد و اعتکاف در این دهه مستحب است و فضیلت بسیار دارد و افضل اوقات اعتکاف است و روایت شده که مقابل دو حجّ و دو عمره است:  «وَ کانَ رَسُولُ اللَّهِ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْهِ وَ الِهِ: اِذا کانَ الْعَشْرُ الْاَواخِرَ، اعْتَکَفَ فِی الْمَسْجِدِ، وَضُرِبَتْ لَهُ قُبَّهٌ مِنْ شَعْرٍ، وَشَمَّرَ الْمیزَرَ، وَطَوی فِراشَهُ؛ رسم رسول خدا صلی اللّه علیه و آله چنان بود که چون دهه آخر ماه رمضان می‌شد در مسجد معتکف می‌شد و چادری موئین برایش می‌زدند و کمر را محکم می‌بست و بستر خواب را جمع می‌کرد.

* اعمالی مشترک در شب  21 و 23 ماه مبارک رمضان:

اول: غسل 

علاّمه مجلسی فرموده بهتر است غسل این شبها در هنگام غروب آفتاب انجام گیرد که نماز شام را با غسل بخواند.

دوم: دو رکعت نماز که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، هفت مرتبه «توحید» خوانده و پس از فراغت از نماز هفتاد مرتبه بگوید، اَسْتَغْفِرُ اللّه وَ اَتوبُ الَیْهِ. در روایت نبوی است: که از جای برنخیزد تا خدا او و پدر و مادرش را بیامرزد.

سوم: قرآن مجید را باز کند و در برابر خود گرفته و بگوید: «اللَّهُمَّ اِنِّی اَسْاَلُکَ بِکِتَابِکَ الْمُنْزَلِ وَ مَا فِیهِ وَ فِیهِ اسْمُکَ الْاَکْبَرُ وَ اَسْمَاوُکَ الْحُسْنَی وَ مَا یُخَافُ وَ یُرْجَی اَنْ تَجْعَلَنِی مِنْ عُتَقَائِکَ مِنَ النَّارِ».

خدایا از تو درخواست می‌کنم به حق کتاب نازل شده‌ات و آنچه در آن است و در آن است نام بزرگترت، و نام های نیکوترت و آنچه بیم انگیز است و امیدبخش، اینکه مرا از آزادشدگان از آتش دوزخ قرار دهی.

سپس هر حاجتی که دارد بخواهد.

اللَّهُمَّ بِحَقِّ هَذَا الْقُرْآنِ وَ بِحَقِّ مَنْ اَرْسَلْتَهُ بِهِ وَ بِحَقِّ کُلِّ مُوْمِنٍ مَدَحْتَهُ فِیهِ وَ بِحَقِّکَ عَلَیْهِمْ فَلا اَحَدَ اَعْرَفُ بِحَقِّکَ مِنْکَ

خدایا به حق این قرآن، و به حق کسی که آن را بر او فرستادی و به حق هر مومنی که او را در قرآن ستودی و به حق خود بر آنان، پس احدی شناساتر از تو به حق تو نیست.

چهارم: قرآن به سر گرفتن در شب قدر و خدا را به چهارده معصوم سوگند دادن.

 پنجم: خواندن زیارت امام حسین (ع) در شب قدر.

ششم: این شبها را احیا بدارد، روایت شده هرکه شب قدر را احیا بدارد، گناهانش آمرزیده می‌شود. هرچند به شماره ستارگان آسمان و سنگینی کوه‌ها و پیمانه دریاها باشد.

هفتم: صد رکعت نماز بجا آورد که فضلیت بسیار دارد و بهتر آن است که در هر رکعت پس از سوره «حمد»، ده مرتبه «توحید» بخواند.

هشتم: این دعا را بخواند: اللَّهُمَّ اِنِّی اَمْسَیْتُ لَکَ عَبْداً دَاخِراً لا اَمْلِکُ لِنَفْسِی نَفْعاً وَ لا ضَرّاً وَ لا اَصْرِفُ عَنْهَا سُوءاً اَشْهَدُ بِذَلِکَ عَلَی نَفْسِی وَ اَعْتَرِفُ لَکَ بِضَعْفِ قُوَّتِی وَ قِلَّهِ حِیلَتِی فَصَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ وَ اَنْجِزْ لِی مَا وَعَدْتَنِی وَ جَمِیعَ الْمُوْمِنِینَ وَ الْمُوْمِنَاتِ مِنَ الْمَغْفِرَهِ فِی هَذِهِ اللَّیْلَهِ وَ اَتْمِمْ عَلَیَّ مَا آتَیْتَنِی فَاِنِّی عَبْدُکَ الْمِسْکِینُ الْمُسْتَکِینُ الضَّعِیفُ الْفَقِیرُ الْمَهِینُ اللَّهُمَّ لا تَجْعَلْنِی نَاسِیاً لِذِکْرِکَ فِیمَا اَوْلَیْتَنِی وَ لا [غَافِلا] لِاِحْسَانِکَ فِیمَا اَعْطَیْتَنِی وَ لا آیِساً مِنْ اِجَابَتِکَ وَ اِنْ اَبْطَاَتْ عَنِّی فِی سَرَّاءَ [کُنْتُ ] اَوْ ضَرَّاءَ اَوْ شِدَّهٍ اَوْ رَخَاءٍ اَوْ عَافِیَهٍ اَوْ بَلاءٍ اَوْ بُوْسٍ اَوْ نَعْمَاءَ اِنَّکَ سَمِیعُ الدُّعَاءِ.

خدایا شام کردم درحالی که برای تو تنها بنده کوچک و خواری هستم که برای خویش سود و زیانی را به دست ندارم و نمی‌توانم از خود پیش آمد بدی را بازگردانم، به این امر بر خویش گواهی می‌دهم، و در پیشگاهت به ناتوانی و کمی چاره ام اعتراف می‌کنم، خدایا بر محمّد و خاندان محمّد درود فرست، و آنچه را به من و همه مردان و زنان مومن، از آمرزش در این شب وعده دادی وفا کن، و آنچه را به من عنایت فرموده ای کامل کن، که من بنده بیچاره، درمانده، ناتوان، تهیدست خوار توام. خدایا مرا فراموش کننده ذکرت قرار مده در آنچه سزاوار آنم فرمودی، و نه فراموش کننده احسانت در آنچه عطایم نمودی، و نه ناامید از اجابتت، گرچه مدّت زمانی طولانی شود، چه در خوشی یا ناخوشی، یا سختی، یا آسانی، یا عافیت، یا بلا، یا تنگدستی، یا در نعمت همانا تو شنونده دعایی.

این دعا را کفعمی از امام زین العابدین (ع) روایت کرده که در این شبها، در حال قیام و قعود و رکوع و سجود می‌خواندند. علاّمه مجلسی فرموده: بهترین اعمال در این شبها، درخواست آمرزش و دعا است برای حوائج دنیا و آخرت خود، و پدر و مادر و خویشان، و برادران و خواهران مومن، چه آنان که زنده اند، و چه آنان که از دنیا رفته اند، و خواندن اذکار، و صلوات بر محمّد و آل محمّد علیهم السّلام به هر اندازه که بتواند و در بعضی از روایات وارد شده: دعای جوشن کبیر را در این سه شب بخواند.

ص.گ/ط ه